Szkoła Ucząca się

W roku szkolnym 2016/2017 nasza szkoła przystąpiła do programu Szkoła Ucząca Się: Całościowy Rozwój Szkoły prowadzony przez Centrum Edukacji Obywatelskiej. SUS to program dla szkół wspierający zmiany podnoszące efektywność nauczania i uczenia się. Wprowadza ocenianie kształtujące do pracy szkoły i wspiera współpracę nauczycieli w zespołach.

Nasza szkoła właśnie ukończyła pierwszy z dwóch etapów prac polegający na wprowadzaniu oceniania kształtującego do pracy szkoły.

Ocenianie kształtujące (ang. assessment for learning) czyli ocenianie pomagające się uczniom uczyć, stosowane jest w wielu krajach. Najlepszym argumentem za jego wprowadzeniem są doświadczenia edukacji w Finlandii, gdzie ten sposób nauczania jest powszechny, a uczniowie osiągają najlepsze wyniki w badaniach PISA (Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów)

Ocenianie kształtujące nie jest żadną rewolucją, jest zgodne z intuicją nauczycielską. Najprościej można powiedzieć, że jest to dawanie uczniowi informacji zwrotnej o tym, co już opanował, czego powinien się jeszcze nauczyć i w jaki sposób ma to zrobić.

Program Szkoła Ucząca Się jest dwuetapowy:

Całościowy Rozwój Szkoły I
Całościowy Rozwój Szkoły II

Praca na każdym poziomie trwa dwa lata. Po zakończeniu działania na poziomie zaawansowanym szkoły mogą ubiegać się o uzyskanie Tytułu Szkoły Uczącej Się – certyfikatu jakości nauczania i uczenia się uczniów.

Tytuł “Szkoła Ucząca Się” jest honorowym tytułem nadawanym szkołom w ramach programu Szkoła Ucząca Się. Jest potwierdzeniem, że nauczyciele szkoły w swojej pracy z uczniami koncentrują się na procesie uczenia się uczniów poprzez wdrażanie strategii uczenia się i nauczania lub praktyki pracy nauczycieli.Tytuł jest docenieniem wysiłków nauczycieli i dyrektora szkoły.

Na poziomie podstawowym (Ocenianie kształtujące w Szkole Uczącej Się) szkoły poznają i wprowadzają do swojej codziennej praktyki podstawowe elementy oceniania kształtującego – cele lekcji, kryteria sukcesu oraz informację zwrotną.

Poziom zaawansowany działania (Rozwijanie Uczenia się i Nauczania) koncentruje się na pogłębianiu rozumienia oceniania kształtującego poprzez pracę ze strategiami oceniania kształtującego. Ponadto szkoły w sposób systematyczny wprowadzają podstawowe praktyki profesjonalnej pracy nauczycieli, a dyrektorzy uczą się wprowadzać do szkół zmianę nastawioną na poprawę efektów uczenia się uczniów i nauczania.

Najważniejsze elementy Oceniania Kształtującego:

Cel	Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące,określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia. Przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować z uczniami podczas lekcji. Określa co chce, aby uczniowie osiągnęli. Cel formułuje w sposób zrozumiały dla ucznia. Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel sprawdza, czy cel został osiągnięty.
Kryteria sukcesu (nacobezu)	Nauczyciel sam lub wraz z uczniami ustala kryteria oceniania, czyli - co będzie brane pod uwagę przy ocenianiu (tzw. nacobezu od" na co będę z wracać uwagę") i co będzie dowodem na to, że cele zostały osiągnięte. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co wcześniej zapowiedział.
Informacja zwrotna	Nauczyciel stosuje efektywną informację zwrotną. Przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy, zamiast stawiać ocenę sumującą. Powinna ona zawierać cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia, odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia, wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę, wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z nacobezu).
Ocena kształtująca/sumująca	Nauczyciel rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej. Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia wyrażonego cyfrą. Ocena kształtująca służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. Towarzyszy ona i pomaga uczniowi w trakcie procesu uczenia się. W ocenianiu kształtującym rozdzielamy ocenę sumującą od kształtującej, uczeń otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.
Współpraca	Nauczyciel buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami.Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym i odpowiedzialnym uczeniem się. Rodzice są partnerami i pomocnikami nauczyciela w nauczaniu swoich dzieci.
Pytania kluczowe	Nauczyciel potrafi formułować pytania kluczowe. Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.
Pytania angażujące	Nauczyciel potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję. Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m.in.: wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się, poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciela, niekaranie za błędne odpowiedzi. Zadawanie uczniom pytań „otwartych”.
Samoocena	Nauczyciel wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską. Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?) Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego i odpowiedzialnego uczestnika tego procesu.